“Evelyn Pinto naiz, 65 urte ditut, eta nire bizitza haurren, emakumeen eta komunitate indigenen giza eskubideen defentsan eman dut. Nire herrialdetik erbesteratu naute: Nikaragua. Hori da orain definitzen nauena. Duela bi urtetik hona Estatu Batuetan bizi naiz, alaba txikiarekin. Costa Rican nago, baimen berezia eman zidatelako beste alabarekin topo egin eta nire biloba urte eta erdikoa ezagutzeko.”
Evelynek 15 hilabete eman zituen kartzelan, eta horietatik 6 isolamendu-erregimenean igaro ziren. Nikaraguako gobernuak atxilotu zuen 2018an. Azkenean liberatu egin zutela uste zuenean, AEBra bidali zuten beste 221 herrikiderekin batera. Evelyni nazionalitatea kendu zioten. Kolpe gogorra, hiletan ziurgabetasuna izan ondoren, epaiketa-fartsa bat, eta bizia arriskuan jartzen zuen mediku-arretarik eza.
Zer egiten zenuen kartzelaratu aurretik? Nazioarteko lankidetzaren sektorean egin nuen lan, haurren, gazteen eta emakume-erakundeen inguruko gaietan, 2018ra arte, baina osasun-arazoengatik nire jarduera eten behar izan nuen. 59 urte nituen eta urtebete geroago erretiratzea pentsatzen nuen. Baina nire planak zapuztuta geratu ziren nire herrialdean, Nikaraguan, 2018ko apirilean gertatutakoagatik. Izan ere, herritarrak lehertu egin ziren gobernuak hainbeste harrapatu zuelako, eta errepresioa ez zen espero izan. Hilabeteak igaro ziren, eta errepresioak jarraitzen zuen, eta gero eta gehiago ziren atxilotuak eta giza eskubideen erakundeak legez kanpo uzten zituztenak.
Noiz gertatzen da zure atxiloketa? 2018ko azaroan atxilotu ninduten. Ez zidaten esan zein zen arrazoia, eta ez ziren inoiz identifikatu. Atxiloketan ez nuen erasorik egin, baina une horretatik aurrera indarkeria fisikoa eta morala hasi zen, nire burua “hausteko”. La Esperanza espetxera eraman ninduten.
Nire epaiketa muntaia bat izan zen, fartsa bat, baina ez da ustekabea, legeak manipulatzen dituen diktadura bat baita, fiskaltza, epailetza… dena zirku bat da. Gainera, emakumeak eta mugimendu feministak jazartzearekin itsututa dagoen erregimena da.
Zuzenean isolamenduan sartu zinen?
Ez, hilabete batzuetara esan ziguten kovidetik isolatu egingo gintuztela, eta segurtasun handieneko geletara eraman gintuzten. Sei hilabetez egon ginen han, eta, ondoren, Samantha eta Alejandrarekin bat egin nuen gelaxka komunetara itzuli ginen, beste bi preso politikotara.
Politika isolamenduan mantentzea zen. Berreziketako taldeak baino ez zigun hitz egiten. Inorekin hitz egiten ez genuela ziurtatzeko eskolatzen ziren. Gainerako presak ezin ziren hurbildu. Argudio nagusia zen neurri horiek gure segurtasunagatik hartzen zirela, 2018an preso komunak politikei eraso egitera animatu eta bultzatu baitziren.
Zer esan diezagukezu zure epaiketari buruz? Eskandalu publikoko ustezko delitu batengatik atxilotu omen ninduten, gero salaketa ziberdelitura aldatu eta albiste faltsuak hedatzeari eta aberriari traizioa egiteari buruzko 151 Legea aplikatu zidaten. Ezin izan zen horrelakorik frogatu eta froga guztiak faltsuak ziren arren, zortzi urteko espetxealdi-zigorra ezarri zidaten.
2023ko otsailean, Ortegako gobernuak 222 preso politiko kartzelatik atera zituen, eta otsailaren 8an Estatu Batuetara deportatu zituen, Evelyn Pinto haietako bat zen.
Noiz jakin zenuen kartzelatik alde egingo zenuela? Eguna iritsiarte ez genuen ezer jakin. Aireportura eraman gintuen autobus batera igo ginen, polizia-hedapen handi baten erdian. Estatu Batuetako ordezkari batek Washingtonera gindoazela esan zigun. Ezin nuen sinetsi, librea zen eta laster nire alaba ikustera joaten nintzen.
Noiz jakin duzue zuen nazionalitatea galdu duzuela?
Washingtonera iristean, migrazio-izapideak egitera joatean, iritsi zaigu albistea. Ur hotzeko balde bat bezalakoa izan zen. Kontrolak pasatu genituen, txertoak jarri zizkiguten. Handik gutxira iritsi zen Espainiako kontsul bat, eta esan zigun espainiar nazionalitatea eska genezakeela. Beste aukera bat asiloa eskatzea zen, baina oso prozesu luzea eta bermerik gabea da, eta izapidetzen ari den bitartean ezin duzu herrialdea utzi. Nik beste alaba bat dut, eta biloba bat, eta ezin nituen berriro ikusi. 2023ko maiatzean espainiar nazionalitatea hartzea erabaki nuen.
Bada baimen bat, 500 dolar inguru ordaintzeko, baina herrialdean sartu eta handik irteteko aukera ematen dizuna. Kontua da, gure nazionalitatea kentzean, ez zegoela errefuxiatuen tratamendua jasotzeko legezko modurik.